Monica Maat

In deze brief een Uitnodiging

STOCK expositie GALERIE BOS FINE ART

in bijzonder pand van Gerrit Rietveld  in - Utrecht -

En…wie was Gerrit Rietveld met hier en daar een persoonlijk vleugje

Nieuws | kunstbrief  sept. 2023 monica maat

RIETVELDZIT  

Ken je het gevoel dat je gaat zitten   

op een stoel die er niet staat

de sensatie dat iets plotseling niet is

waar je het zonder twijfel had verwacht,

een onzichtbare duw van voren.

Verbaasde berichten van alle spieren:

Mayday! Mayday! We zweven! We vallen!

Uitklapreflex van beide armen.

Daarom zit de Rietveldstoel zoals hij zit,

zo laag en blauw en rood  en goed, 

als om er op te wijzen dat men af en toe 

eens moet gaan zitten op een stoel

die er niet staat 

Gedicht van de Utrechtse dichter Ingmar Heytzen. Voormalig huisfilosoof van het Centraal Museum Utrecht en bewonderaar van het werk van Rietveld.

Uit de Podcastserie: GERRIT | een serie met verhalen over Rietveld. [2018] 

Beste mensen,

De Rietveldstoel is ongetwijfeld bij u bekend. Over Gerrit Rietveld en zijn werk zijn talrijke boeken en artikelen geschreven. De dichter Ingmar Heytze scheef bovenstaand gedicht bij de rood met blauwe Rietveldstoel. Maar natuurlijk zijn niet alleen de meubelen en het  Rietveld-Schröderhuis van Rietveld wereldberoemd, ook zijn ontwerpen voor sociale woningbouw en de woonblokken in Utrecht zijn wereldwijd bekend, zeker in de architectenwereld. In twee panden van zo'n woningblok, die liggen aan de Erasmuslaan 5 en 9 in Utrecht, worden exposities georganiseerd door Galerie Bos Fine Art met werk van haar kunstenaars en werkt de galerie samen met Ronald Willemsen van ASNOVA Architecture. Dit architectenbureau is al een aantal jaren gevestigd in dit rijksmonument. Daarnaast worden Erasmuslaan 5 en 9 gebruikt voor diverse activiteiten op het gebied van exposities en architectuur en worden er rondleidingen gegeven door het gebouw.  

Van 28 september tot 28 november 2023 is er aan de Erasmuslaan 5 een Stock Expositie te bezichtigen waar ik samen met verschillende kunstenaars [nationaal en internationaal] aan deelneem. Vanaf december 2023 tot april 2024 wordt de Stock expositie voortgezet op de Erasmuslaan 9. Ondertussen worden de werken op gezette tijden gewisseld. Ik houd u gedurende deze hele periode op de hoogte.   

Bij deze nodig ik u van harte uit!

UITNODIGING STOCK EXPOSITIE  

MONICA MAAT  EXPOSEERT samen met andere kunstenaars in  

Galerie Bos Fine Art  [geometrische en minimalistische kunst]    

Van 28 september tot  28 november 2023.    

Erasmuslaan 5, 3584 Utrecht tot dec. 2023

Erasmuslaan 9, 3584 Utrecht vanaf dec. 2023  tot april 2024 

Openingstijden: klik op Exposities onderaan deze brief

Het woningblok met een modelwoning van Rietveld in Utrecht wordt door Galerie Bos Fine Art overgenomen

De Erasmuslaan 5 -11 is onderdeel van het eerste blok van vier woningen dat in 1931 werd gebouwd naar het ontwerp van architect Gerrit Thomas Rietveld. Eén van de huizen, nr. 9 werd met meubilair van Rietveld en Truus Schröder ingericht als modelwoning. Op dit moment is nummer 9 aan de Erasmuslaan als modelwoning onderdeel van het Centraal Museum Utrecht. Vanaf december 2023 zal Galerie Bos Fine Art samen met het architectenbureau ASNOVA op nr. 9 gevestigd zijn en nemen zij deze modelwoning over van het Centraalmuseum Utrecht. 

Op 2 minuten loopafstand ligt het Rietveld-Schröderhuis. Zowel het woonblok als het Rietveld-Schröderhuis zijn in opdracht van Truus Schröder gebouwd.  

Eén van de vier huizen van het woningblok aan de Erasmuslaan, pand nr. 9. werd ingericht als modelwoning. Uit het interieurontwerp bleek dat Rietvelds kleurenpalet was veranderd. In plaats van primaire kleuren kregen de muren pasteltinten. 

Over Gerrit Rietveld en Truus Schröder 

Van bushokje tot zomerhuis en van villa tot muziekschool en een kerk in Uithoorn, zeg nou zelf, Nederland is een openluchtmuseum voor het werk van Gerrit Rietveld. Daarbij staat het Rietveld-Schröderhuis in Utrecht, net als de Big Ben en de Eiffeltoren op de UNESCO Werelderfgoedlijst en zijn bekende stoel is te zien in musea over heel de wereld.

Geboren in Utrecht in 1888, leerde hij  het vak van meubelmaker in de werkplaats van zijn vader, waar hij na de lagere school aan de slag ging. Hij verafschuwde de traditionele, massieve meubelen die daar werden gemaakt. Alhoewel veel later in de tijd doet het mij denken aan mijn eigen uitgesproken voorkeur als kind van een jaar of 10, toen ik de meubels van mijn lieve oma in de deftige zondagskamer, toen nog gebruikelijk, zo lelijk vond en ik steevast met mijn neus op de ramen gedrukt, etalages bekeek met strakke meubels van Pastoe [opgericht in 1913 in Utrecht] en prachtige gordijnen van Ploegstoffen. [De Ploeg, als weverij opgericht in 1923 en in de jaren '50 bekend als voortrekker van 'Goed Wonen'] Ik was er niet weg te slaan. Ik voelde mij heel gelukkig, als mijn vader zaterdagsmiddags, 's morgens moest er nog gewerkt worden, uitgebreid met mij winkelde langs de talrijke artistieke woninginrichting winkels die Nijmegen en Arnhem in de jaren '50, begin '60 toen nog bezat. Indertijd was er woningnood [nooit weggeweest] en woonden we als gezin nog bij mijn oma in huis in Nijmegen. Ik droomde van een heel huis met eigen kamer, ingericht met een strak metalen toilettafeltje in rood en zwart en een metalen bureau van Pastoe, met een metalen Pastoe kruk. En mijn vader had in geval van een eigen huis een Mart Visser bank [in 1960 ontworpen] op het oog. Op mijn 13e werd dit verwezenlijkt. De metalen Pastoe kruk gebruik ik overigens nog steeds. En verder schilderde mijn vader alle muren in ons nieuwe huis in Ploegstofpatronen en kleuren. We werden wat dat betreft spraakmakend in de buurt. Maar goed, dat terzijde, terug naar Gerrit Rietveld.

    Gerrit Rietveld

In 1911 trouwde Rietveld met de verpleegster Vrouwgien Hadders [1883-1957] en  kregen ze zes kinderen. In 1917 opende hij zijn eigen meubelmakerij in Utrecht. Maar tussen Rietveld en zijn vrouw trad geleidelijk aan verwijdering op, deels doordat hij uit de gereformeerde kerk trad en omdat hij Truus Schöder- Schräder had leren kennen, een binnenhuisarchitecte en weduwe, [van advocaat Schöder] waarmee hij een levenslange intieme relatie kreeg en intensief ging samenwerken op het gebied van architectuur en woninginrichting, waarvoor hij lessen had gevolgd bij zijn leermeester architect Piet Klaarhamer en technisch tekenen en stijl- en ornamentleer bij architect P.J Houtzagers. Een vriend van Rietveld adviseerde hem contact te zoeken met Theo van Doesburg, die als hoofdredacteur het tijdschrift voor moderne kunst De Stijl had opgericht. Verschillende meubelstukken werden daarna met toelichtende teksten van Rietveld in het tijdschrift gepubliceerd.[Bron: tijdschriften van De Stijl bij DBNL, Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren. Voor wie zich verder wil verdiepen zie:  Inhoudsopgave van De Stijl 1 1917-1920 - DBNL ]  Rietvelds eerste experimentele meubels waren overigens nog onbeschilderd en bruin van kleur.

Hoe dan ook, Kunststroming DE STIJL, [1917] was ontstaan met o.a. de kunstenaars Theo van Doesburg en Bart van der Leck en Gerrit Rietveld was een belangrijke verkondiger van de opvattingen van De Stijl, waarin functionaliteit, eenvoud en primaire kleuren centraal stonden. Rietvelds opvattingen over de kunst komen hier duidelijk naar voren. "Zitten is een werkwoord, als je moe bent ga je maar liggen". Zo reageerde Rietveld op kritiek dat zijn stoel niet comfortabel zat. Na alles wat ik gelezen heb over Rietveld en Truus Schöder, constateer ik al met al dat zij er een  tamelijk Spartaanse opvatting en levenswijze op na hielden. Zelf heb ik meubels gemaakt naar eigen ontwerp, waaronder kerkmeubels, die ik absoluut niet vind zitten, maar duidt ze aan als 'niet functionele meubelen'. Nou ja, de kerkbanken in de gereformeerde kerk in Nijmegen vond ik na een uur kerkdienst ook niet echt fijn zitten als kind. Ik weet nog dat er kussentjes werden meegenomen. Wel heb ik voor de herdenking van 100 jaar Bauhaus in 2019 geprobeerd een beter zittende z.g. Bauhaus stoel te maken. Een afbeelding van deze stoel kun u onderaan deze brief aanklikken. Voor de totstandkoming daarvan kunt u klikken op: Monica Maat - 100 jaar BAUHAUS in 2019

Het Rietveld Schröderhuis ontwierp Rietveld in 1924  in nauwe samenwerking en in opdracht van Truus Schröder. Eigenlijk was het helemaal niet de bedoeling om dit huis te ontwerpen. Truus had Rietveld ingeschakeld met het verzoek om een geschikt huis voor haar gezin te vinden in Utrecht, maar toen dat niet gevonden werd ontstond het idee om een stuk grond te kopen, maar dat was toen al geen eenvoudige zaak in Utrecht. Truus sprak met Rietveld af dat ze beiden op een zondagmiddag apart van elkaar naar een stuk grond zouden zoeken. Wie schetst hun verbazing, beiden kwamen ze met hetzelfde stuk grond aan. Niet meteen het handigste stuk grond en het werd toentertijd meer als een plasweide gebruikt, maar nood breekt wet. Truus had wel een paar stelregels: zo moest o.a. alle huisraad eigenlijk in twee grote koffers passen. "Je bent dan van een heleboel af, een heleboel zorgen, een huis... alles uit één stuk, één lichtbron, één waterbron", hoor je haar vertellen in het audiomateriaal van het Centraal Museum van Utrecht tijdens een interview uit 1983. Het kwam op soberheid aan, iets waar Rietveld zeker voor te porren was. Volgens mij is dit het minimalisme ten top en was Truus ook daarin haar tijd vooruit, want zoiets noemt men heden ten dage ook wel 'ontspullen'!  Ik geloof niet dat het mij zou lukken. Ik verzamel ongeveer alles van en op papier. Boeken, ordners vol aantekeningen, tekenmappen en kasten vol ontwerpen voor de komende 100 jaar vrees ik. Nee, ik leef erop, ik eet ongeveer alle soorten papier maar ik dwaal ten tweede male af. Terug naar Truus Schröder nu.  

Truus Schöder en Gerrit Rietveld in 1963 [foto: Groene Amsterdammer]

Iedereen kent het Rietveld Schröderhuis maar wie was Truus Schröder [geboren Schräder] ? Journalist Jessica van Geel schreef een boeiend en prachtig boek over deze vrouw. Een binnenhuisarchitecte, met wie Rietveld meer dan veertig jaar een grotendeels geheime relatie had. Een vrouw die veel voor de carrière van Rietveld betekende. Ze is geboren in 1889 in Deventer en kwam uit een welgesteld Katholiek zakenmilieu. Ze las veel en was op zoek naar vrijheid. Ze trouwde in 1911 met advocaat Frits  Schröder. Er waren conflicten, maar er was geen openlijke breuk. Toen haar man in 1923 overleed, kon ze eindelijk gaan wonen en leven zoals ze dat zelf wilde. In 1911 vond de eerste ontmoeting plaats tussen Truus en Gerrit. Toen de vrouw van Gerrit Rietveld overleden was [1957] is hij bij Truus ingetrokken in zijn zelf ontworpen huis. Ze waren toen in de zeventig. Het is altijd duidelijk geweest dat Rietveld niet bij zijn vrouw zou weggaan en dat was ook niet wat Truus wilde. Truus vertelt daarover [in het audiomateriaal van het Centraal Museum van Utrecht tijdens een interview uit 1983] dat Gerrit het huis helemaal niet zo prettig vond. "Het was hem te gecompliceerd met al die schuifschotten, hij wist niet eens hoe ze werkten", zegt Truus lachend. Volgens Truus was er eigenlijk geen huis waar Gerrit zich wel prettig in voelde. De kern was volgens haar: soberheid en niet geleefd worden en leven met zo min mogelijk spullen.

Volgens architect Bertus Mulder, [1929] korte tijd oud collega van Rietveld [echtgenoot van Monika Buch die is aangesloten bij Galerie Bos Fine Art] lunchte hij met een glas water en een krentenbol. Op de vraag wat er zo vernieuwend aan het werk van Rietveld is, antwoord Bertus Mulder: "Hij was zo fanatiek bezig met iets waarvan hij vond dat het de ruimte intact moest laten. Dat zie je bij niemand anders". [Uit: de Podcastserie: GERRIT | een serie met verhalen over Rietveld. [2018]

 Er valt nog eindeloos veel te vertellen over Rietveld en zijn werk. Maar met bovenstaand antwoord van architect Bertus Mulder lijkt het mij voor nu een goed moment om deze brief af te sluiten. De volgende keer vertel ik graag over de modelwoning die Galerie Bos Fine Art samen met het architectenbureau Asnova gaat overnemen van het Centraal museum.

Ik wens u een fleurige herfstperiode en graag tot mijn volgende kunstbrief!

Monica Maat

Bronnen:

*Ida van Zijl. Voormalig directeur van Centraal Museum Utrecht. Zij schreef talrijke artikelen    en boeken over Gerrit Rietveld maar ook specifiek over Truus Schöder en haar rol als       opdrachtgeefster 

*Jessica  van Geel. Journaliste schreef het boek: I love jou Rietveld, over Truus Schröder.

* Arjan de Boer. Publicist over geschiedenis, design, monumenten en architectuur, waaronder de modelwoning van Rietveld. De Utrechtse Internet Courant . DUIC 2017.

Contact met mij opnemen? Laat een reactie achter op mijn site.